اولین ملکه‌های زیبایی سوریه چه کسانی بودند؟

پنج سال پیش یک زن ونزوئلاییِ سوری‌‌تبار نامزد دریافت عنوان دوشیزه جهان در شصت‌وپنجمین دوره این رقابت‌ها در فیلیپین شد، روزنامه‌ها و وبسایت‌های عربی نوشتند که او نخستین زن عربی است که در مسابقه دوشیزه جهان تا این مرحله پیش رفته، اما آن‌ها اشتباه می‌کردند. اولین باری که این اتفاق افتاد خیلی پیش‌تر از این و در اوایل دهه ۵۰ میلادی بود.

در بهار سال ۱۹۵۲ روزنامه‌های محلی خبر دادند که اولین مسابقه ملکه زیبایی سوریه در هتل قصر الشرق یا اورینت پالاس دمشق، روبه‌روی ایستگاه راه‌آهن حجاز، برگزار می‌شود. این مسابقه‌ در آن زمان برای جامعه دمشق خیلی غریب و خارجی بود. حتی در دوران قیمومیت فرانسه نیز کسی جسارت فکر کردن به چنین مسابقه‌ای را نداشت، چه رسد به برگزاری آن.

اولین مسابقه ملکه زیبایی سوریه تنها یک سال پس از شروع نسخه بین‌المللی آن به‌دست اریک مورلی، روزنامه‌نگار انگلیسی، برگزار می‌شد. دولت سوریه در این رویداد دخالتی نداشت و به تایید رسمی آن بسنده کرد. به همین سیاق، هیچ یک از روحانیون، نه در دمشق و نه در حلب، به مسابقه ملکه زیبایی اعتراضی نکردند.

شرایط رقابت تعیین شد و برگزارکنندگان اعلام کردند که ملکه زیبایی سوریه بر اساس سه معیار زیبایی، فریبندگی و بذله‌گویی انتخاب خواهد شد. آن‌ها همچنین بخشی از مسابقه را حذف کردند که طی آن نامزدها با لباس شنا بدنشان را نشان می‌دادند. این قسمت در نسخه بین‌المللی مسابقه ملکه زیبایی وجود داشت و سال قبلش روزنامه‌های سوریه نیز کاملا آن را پوشش داده بودند. هیچ دختر مسلمانی در این مسابقه شرکت نکرد و در پایان رقابت ليلا تيريز توما که ۱۸ سال داشت برنده عنوان ملکه زیبایی سوریه شد.

ليلا تيريز توما، ملکه زیبایی سوریه، ۱۹۵۲

یک سال بعد، ۲۷ آپریل ۱۹۵۳، دومین دوره این رقابت‌ها در همان هتل برگزار شد. سالن با چراغ‌های سفید درخشان و دسته‌گل‌های سفید تزئین شده بود. فرش قرمز بلندی در بیرون از سالن پهن شده بود تا شرکت‌کنندگان روی آن راه بروند و برای دوربین‌ها ژست بگیرند.

مسابقه ملکه زیبایی در طول دهه پنجاه میلادی ادامه یافت و شکل‌های مختلفی به خود گرفت:‌ ملکه زیبایی راک‌اند‌رول، ملکه زیبایی مطبوعات، ملکه تابستان، ملکه پاییز و ملکه زیبایی پنبه

تعداد شرکت‌کنندگان این دوره به‌دلیل حضور زنان سوریه‌‌ای خارجی‌تبار در رقابت بیشتر هم شده بود. عنوان ملکه زیبایی این دوره به بيتشامير مينی رسید که مسیحی بود و مادرش اهل یونان. او پس از دریافت تاج ملکه زیبایی سوریه در گفت‌وگویی با مجله الاثنين والدنيا المصرية گفت: «من زیاد جاه‌طلب نیستم. همه آرزویم این است که زندگی خانوادگی شاد، ساده،‌ با ثبات و آرامی داشته باشم». بیتشامیر مینی در ادامه گفت که با وجود دریافت تاج ملکه زیبایی سوریه هنوز یک «خانم خانه» یا زن خانه‌دار است که در کارهای خانه به مادرش کمک می‌‌کند و دنبال ستاره شدن نیست؛ «این صحنه خنده‌دار را تصور کنید: یک ملکه زیبایی عصای سلطتنی‌اش را با جارو، حمایل سلطنتش را با حوله آشپزخانه و تخت ملکه را با چهارپایه‌ای جلوی تشت لباس‌ها تاخت زده است».

بيتشامير مينی، ملکه زیبایی سوریه، 1953

مسابقه ملکه زیبایی در طول دهه پنجاه میلادی ادامه یافت و شکل‌های مختلفی به خود گرفت:‌ ملکه زیبایی راک‌اند‌رول، ملکه زیبایی مطبوعات، ملکه تابستان، ملکه پاییز و ملکه زیبایی پنبه که از سال ۱۹۵۶ با شروع جشنواره پنبه در حلب برگزار می‌شد. طی سال‌های اتحاد سیاسی سوریه با مصر (۱۹۵۸ تا ۱۹۶۱) که جمهوری متحد عربی نام گرفت، تعدادی از زنان مسلمان موفق به دریافت عنوان ملکه زیبایی شدند؛ نبيله فرعون، عائده القضمانی و مياده الحلوانی در دمشق، و نور رملی که سال ۱۹۶۱ در حلب عنوان ملکه زیبایی پنبه را به‌ دست آورد.

یکی از مشهورترین ملکه‌های زیبایی سوریه در دهه پنجاه میلادی منا عبد الاحد بود، دانشجوی دانشگاه آمریکایی حلب که برنده دو تاج ملکه زیبایی شد؛ یک بار به‌عنوان ملکه زیبایی مطبوعات در سال ۱۹۵۷ و یک بار به‌عنوان ملکه زیبایی راک در سال ۱۹۵۸. برگزاری مسابقه ملکه زیبایی راک نتیجه‌ی فراگیر شدن این سبک موسیقی غربی در بین دختران جوان آن زمان بود که طرفدار پروپاقرص خواننده‌ها و گروه‌های مشهوری چون الویس پریسلی و بیتلز بودند.

منا عبد الاحد

منا عبد الاحد، ملکه زیبایی راک، در مصاحبه با مجله مصری «آخر ساعه» گفته بود که در پختن «محشی» تبحر دارد و عاشق گوش دادن به آثار بتهوون است. هیفا اشرفیه هم که ملکه زیبایی تابستان سوریه در ۱۹۵۷ لقب گرفت و دانش‌آموز مدرسه فرانسوی‌ها بود، حرف‌های مشابهی زد و از علاقه‌اش به رمان‌های احسان عبدالقدوس و آهنگ‌های فیروز و عبدالحلیم حافظ خبر داد.

حسنا وفائی هم چهار بار برنده عنوان ملکه زیبایی شد؛ ملکه زیبایی پنبه، ملکه ظرافت، سپس ملکه زیبایی بهار سوریه و در نهایت ملکه زیبایی حلب در سال ۱۹۵۸.

آخرین دوره این مسابقه سال ۱۹۶۷، چند ماه پیش از وقوع جنگ اعراب و اسرائیل، در دمشق برگزار شد

بسیاری از این زنان با روزنامه‌ها و مجلات عربی مصاحبه کرده‌اند و برخی از آن‌ها درباره علاقه‌شان به بریجیت باردو و مرلین مونرو و آرزوی سفر به مصر، مادر دنیا یا ام الدنیا، سخن گفته‌اند. با این وجود، به جز حسنا وفائی که سال‌ها بعد به‌طرز مشکوکی در عربستان درگذشت، همه آن‌ها بعد از دریافت این عناوین در صحنه عمومی غایب بودند. در آن زمان گفته می‌شد که حسنا وفائی به‌‌دست شاهزاده سعودی که خاطرخواهش بود کشته شده است. گویا ماجرا از این قرار بوده که حسنا دست رد به سینه شاهزاده زده و او هم برای انتقام‌گیری حسنا را از خانه‌‌‌اش در ریاض که همراه با همسر مهندس سوریه‌ای‌اش در آن زندگی می‌کرده ربوده است.

حسنا وفائی، ملکه زیبایی حلب، ۱۹۵۸

رقابت‌های بین‌المللی ملکه زیبایی

در دهه شصت میلادی رقابت‌ها از هتل قصر الشرق به هتل فرودگاه منتقل شد. در همین دهه دو زن سوریه‌ای به فینال مسابقات ملکه زیبایی جهان که در انگلستان برگزار می‌شد رسیدند؛ نخست ریموندا دقو در سال ۱۹۶۵ و سپس فریال جلال، مجری تلویزیون سوریه، در سال ۱۹۶۶. هر دوی این مسابقات در سالن تئاتر لایسیوم لندن برگزار شدند. سال ۱۹۶۵ نخستین باری بود که زنانی از کشورهای مالت، کاستاریکا، گامبیا، اندونزی و سوریه در مسابقه ملکه زیبایی جهان شرکت می‌کردند. ریموندا دقو رقابت را به لزلی لنگلی انگلیسی واگذار کرد و فریال جلال به ریتا فریا از هند.

آخرین دوره این مسابقه سال ۱۹۶۷، چند ماه پیش از وقوع جنگ اعراب و اسرائیل، در دمشق برگزار شد. گروهی از داستان‌نویس‌های سوری به سرپرستی عادل ابو شنب در جایگاه داوری نشستند و مها بیرقدار، زن بیست‌ساله‌ای که عضو گروه دبکه و سماح در تلویزیون سوریه بود، برنده مسابقه شد.

مها بیرقدار که شاعر برجسته‌ای نیز بود، از خانواده‌ای مشهور در دمشق می‌آمد و پدرش افسر ارتش بود.

مها بیرقدار، ملکه زیبایی سوریه، ۱۹۶۷

او پیش از این که جنگ تلویزیونی ویژه کریسمس به نویسندگی کولیت خوری را اجرا کند، به‌عنوان رقصنده وارد تلویزیون سوریه شده بود. او همچنین برنامه‌ شعرخوانی ویژه خودش را داشت که هر نیمه‌شب از رادیو دمشق پخش می‌شد. مها بیرقدار بعدتر به بیروت سفر کرد و سال ۱۹۷۰، پس از ازدواج با شاعر مشهور یوسف‌ الخال، در آنجا ساکن شد. پسر مها هم که هم‌نام همسرش یوسف الخال است، بازیگر و مجری تلویزیون شده و دخترش ورد الخال هم در لبنان بازیگر مشهوری است.

پس از سال ۱۹۶۷ مسابقه برای سال‌ها متوقف شد تا اینکه سال ۲۰۰۰ با عنوان «مسابقه ملکه زیبایی بادیه» از نو برگزار شد. در این سال روعه یاسین، بازگیر سوریه‌ای، تاج ملکه زیبایی را بر سر گذاشت.