باطل کردن خواب بد در حمام و توالت... یک رسم عراقی

صدای یکی از پیرزن‌های فامیل را یادم می‌آید که در حمام غرغر می‌کرد. صبح بود، بیش از پانزده سال پیش. منظورش از آن حرف‌ها را نمی‌فهمیدم. بلند زدم زیر خنده و گفتم عقلش را از دست داده. زنگ زدم به مادرم تا ماجرا را برایش تعریف کنم، اما او با خونسردی تمام زد توی ذوقم و گفت کاری به کار پیرزن، که حالا با رنگ‌وروی زرد از دستشویی بیرون آمده بود، نداشته باشم.

عراقی‌ها رسمی دارند که از نیاکان خود به ارث برده‌اند. آن‌ها اگر خواب بدی می‌دیدند، می‌رفتند دستشویی و همانجا همه خواب را تعریف می‌کردند. فکر می‌کردند این کار خواب را باطل می‌کند. پیرزن با لهجه جنوبی گفت: «پسرم، پناه بر خدا، خواب‌های بدت را در توالت تعریف کن تا از شر آن‌ها رها شوی». فکر کردم چیزی را پنهان می‌کند و با این حرف‌ها می‌خواهد من را ساکت کند.

روحانیون خواندن آیات قرآن را برای باطل کردن خواب‌های بد ترجیح می‌دهند. برخی هم معتقدند که نباید درباره خواب‌ بد صحبت کرد، چه در خلوت و چه در جمع. عده‌ای هم هستند که تعریف کردن خواب بد در حمام و توالت را تنها راه باطل کردن آن می‌دانند.

عراقی‌ها رسمی دارند که از نیاکان خود به ارث برده‌اند. آن‌ها اگر خواب بدی می‌دیدند، می‌رفتند دستشویی و همانجا همه خواب را تعریف می‌کردند. فکر می‌کردند این کار خواب را باطل می‌کند

واثق صادق، پژوهشگر اجتماعی، بر این باور است که «کل موضوع بر می‌گردد به باورهای رایج در هر جامعه. این باورها زمان ندارند و از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند. اگرچه رواج این رسم هم خبر از برآمدن یک پدیده اجتماعی نمی‌دهد، اما نمی‌توانیم وجودش را منکر شویم».

از نظر این پژوهشگر اجتماعی «باور فرد به اثرگذاری چنین چیزی در زندگی‌اش باعث می‌شود به نوعی احساس آرامش کند و خودش را مسلط بر امور بداند». واثق صادق معتقد است «ماجرا بیش از اینکه به خرافات و افسانه‌ها مربوط باشد، به کردارها و شیوه‌های رایجی ربط دارد که مردم در مواجهه با مسائل زندگی‌‌شان، از جمله همین راحت شدن از شر خواب بد، به کار می‌بندند».

آدم می‌خواهد به چیزی چنگ بزند که خوابش، بدون اینکه مجبور باشد آن را برای دیگران تعریف کند، باطل شود. همین است که این باور در بین مردم عراق رواج پیدا کرده، به‌ویژه در بین زنانی که تعبیر خواب، کف‌بینی و کارهایی از این دست برایشان اهمیت زیادی دارد و تبدیل به بخشی ضروری از زندگی‌شان شده است.

تعریف کردنِ خواب در حمام و توالت ربطی به دین اسلام ندارد، اما بیشتر کسانی که این کار را می‌کنند مسلمان هستند و چندان هم به روش‌های اسلامی برای باطل کردن خواب بد علاقه‌ای ندارند. اسلام چنین کاری را توصیه نکرده، اما در سنت پیامبر آمده که باید از شر شیطان به خدا پناه برد و سه بار به سمت چپ تف کرد.

محمد سامرائی، روحانی عراقی، ضمن بیان ناراحتی‌اش از رسم بازگو کردن خواب بد در حمام می‌گوید «این کارها خرافات است. باید با قرآن خواندن از شر چیزهای منفی رها شد».

او بر این باور است که «در زمان‌های قدیم مردم بیشتر در روستا بودند و ارتباطشان با شهر کم بود، بنابراین چندان آگاه نبودند و فرهنگ دینی درستی نداشتند. همین باعث می‌شد برخی خرافه‌ها مثل همین بازگو کردن خواب در حمام و توالت بین آن‌ها رواج پیدا کند. این‌ چیزها خنده‌دار است و نباید آن‌ها را باور داشت».

«موثر است و می‌تواند خواب بد را باطل کند»؛ سُرا (اسم مستعار) دانشجو است. فکر نمی‌کردم درباره این رسم حتی چیزی شنیده باشد، اما با ناباوری تمام فهمیدم خودش هم به تاثیر بازگو کردن خواب در حمام و توالت اعتقاد دارد.

آدم می‌خواهد به چیزی چنگ بزند که خوابش، بدون اینکه مجبور باشد آن را برای دیگران تعریف کند، باطل شود. همین است که این باور در بین مردم عراق رواج پیدا کرده

خیلی‌ها این رسم‌ را دور از چشم دیگران به جا می‌آورند. سُرا می‌گوید در خواب‌هایش چیزهای خیلی جزیی از زندگی خصوصی‌اش می‌بیند؛ «بعضی از جزئیاتی که خواب می‌بینم در واقعیت اتفاق می‌افتند. بنابراین هر وقت از خواب بیدار می‌شوم نگرانم. من جز انجام دادن کاری که از مادربزرگم یاد گرفتم چاره‌ای ندارم».

این دختر بیست‌وچهار ساله بارها به پیروی از آموخته‌های مادربزرگش خواب‌های بدش را در حمام بازگو کرده است. آن‌طور که خودش می‌گوید، یک بار از انجام این کار غفلت می‌کند و بعد می‌بیند هر چه در خواب دیده بوده به حقیقت پیوسته است. او بعد از این اتفاق یقین پیدا کرده که آنچه دیگران خرافات می‌دانند واقعا اتفاق می‌افتد.

این رسم نه اولین، نه آخرین و نه تنها کرداری است که در زندگی عرب‌ها وجود دارد و هیچ مبنای علمی ندارد. صدها خرافه و رسم دیگر وجود دارد که از صدها سال پیش به ما رسیده و حالا بخشی از زندگی‌‌‌مان شده است.