سفری با بلندترین قطار جهان به دنیای ناشناخته‌‌ی موریتانی

«اگر از یک عرب بپرسید درباره کشور موریتانی چه می‌دانی، شاید نداند موریتانی یک کشور عربی و مسلمان است. من برای همین به شهر نواکشوت آمده‌ام و می‌خواهم شما را در سفرم با خود همراه کنم تا با این کشور بیشتر آشنا شوید»؛ قاسم الحتو، گردشگر مشهور اردنی و معروف به «ابن حتوته»، یکی از ویدیوهای سفرش به موریتانی را با این جملات شروع می‌کند. کانال او در یوتیوب بیش از یک میلیون و دویست هزار دنبال‌کننده دارد.

سفر با «بلندترین قطار جهان»

قاسم الحتو درباره اینکه چگونه به یک گردشگر تبدیل شده می‌گوید «آنچه مرا به این کار سوق داد حس کنجکاوی است که از کودکی در درونم وجود داشت. این حس در بیشتر مردم پس از نوجوانی خاموش می‌شود، اما خوشبختانه کنجکاوی من فروکش نکرد و باعث شد به دنبال پاسخی برای پرسش‌هایم درباره فرهنگ‌های دیگر به جاهای مختلف دنیا سفر کنم».

او که شهرهای مختلف موریتانی را دیده و تجربه‌های متنوعی به دست آورده، انگیزه‌اش از سفر به موریتانی را این‌گونه توصیف می‌کند: «ویدیوهای زیادی که از قطارهای حمل آهن در صحرای موریتانی دیدم باعث شد به این کشور سفر کنم. ایده جالبی بود. بیست ساعت با وضعیتی دشوار در قطاری بنشینی که از یک صحرا میان دو شهر زویرات و نواذیبو می‌گذرد. برای بسیاری از مردم موریتانی این یک سفر روتین و روزمره به‌شمار می‌رود، چرا که بخشی از زندگی آن‌هاست. من می‌خواستم ببینم آن‌ها در این سفر چه احساسی دارند و چه شرایطی را پشت سر می‌گذارند. به‌محض رسیدن به موریتانی فهمیدم باید کل این کشور را بشناسم، نه اینکه فقط قطار را تجربه کنم».

«اگر از یک عرب بپرسید درباره کشور موریتانی چه می‌دانی، شاید نداند موریتانی یک کشور عربی و مسلمان است. من برای همین به شهر نواکشوت آمده‌ام و می‌خواهم شما را در سفرم با خود همراه کنم تا با این کشور بیشتر آشنا شوید»

ابن حتوته درباره انگیزه‌های دیگرش از سفر به موریتانی می‌گوید: «موریتانی یک کشور عربی است، اما به دلیل پوشش ضعیف رسانه‌ای برای بسیاری از مردم عرب ناشناخته مانده. بنابراین تصمیم گرفتم در هم‌رسانی تصویر این سرزمین و معرفی آن به مردم عرب سهیم شوم». او می‌افزاید: «جاهای زیادی را دیدم، از جمله واحه ترجیت، صخره بن عمیره و شهرهایی مانند نواذیبو، نواکشوت و شنقیط».

سفر با قطاری که بلندترین قطار جهان (با توجه به تعداد واگن‌ها) لقب گرفته از جاذبه‌های گردشگری موریتانی است و گردشگران غربی بسیاری برای دیدنش به این کشور سفر می‌کنند. این قطار که از سال ۱۹۶۳ شروع به فعالیت کرده و از سرتاسر صحرای موریتانی می‌گذرد، روزانه ۷۰۴ کیلومتر مسیر را در طول تقریباً ۲۰ ساعت از بندر نواذیبو در ساحل اقیانوس اطلس تا معادن آهن در شهر زویرات در شمال شرق کشور می‌پیماید. طول این قطار دو کیلومتر است که شامل سه یا چهار واگن مسافربری و ۲۰۰ الی ۲۱۰ واگن باری می‌شود. هر کدام از واگن‌های حمل بار نیز گاهی تا ۸۴ تن بار می‌کشند.

این قطار خیلی به درد ساکنان مناطق میانی صحرا می‌خورد، چون تقریبا ۵۰۰ کیلومتر از مسافت آنجا تا پایتخت موریتانی را می‌کاهد.

الستایر گیل در مقاله «سفری با بلندترین قطار جهان» که سایت BBC منتشر کرد می‌نویسد: «من و دوستم مایک، مانند بسیاری از موریتانی‌ها، از سوار شدن در یک واگن مسافربری شلوغ چشم‌پوشی کردیم و با وجود خطرات بسیار، سروصدای زیاد، گرد و غبار فراوان و گرمای ۴۰ درجه‌ای هوا مجانی سوار یک واگن حمل بار شدیم».

او می‌افزاید که «طول واگن باربری هشت متر و عرض آن تقریباً چهار متر است، هیچ پنجره‌ای به بیرون ندارد. به همین خاطر گاهی روی سقف واگن می‌رفتیم و آنجا می‌نشستیم به تماشای تپه‌های ماسه‌ای و بوته‌های خار. وقتی که هوا رو به تاریکی رفت قطار وسط صحرا متوقف شد و مسافران از روی سقف واگن‌ها پیاده شدند و شروع به روبوسی و احوالپرسی کردند، گویی تماشاچیان یک نمایش هستند که در میان‌پرده درباره آنچه دیده‌اند با هم گپ می‌زنند و انگار نه انگار که با قطار باربری در صحرا بوده‌اند».

مسافران قطار از نظر نژادی و اجتماعی متفاوت‌اند. هوای صحرا نیز در تابستان به شدت گرم و در زمستان به شدت سرد است.

صخره‌های موریتانی

صخره‌ی معروفی که گردشگران موریتانی درباره‌اش بسیار نوشته‌اند، تک‌سنگ عظیمی در شمال غرب کشور است و در کنار مسیر راه‌آهن قرار دارد. این تک‌سنگ بزرگ که «بن عمیره» نام دارد، سومین صخره بزرگ جهان است و در فاصله صد کیلومتری شهر اطار در شمال موریتانی قرار دارد؛ جایی که تا چشم کار می‌کند صحرا و ماسه است و در کنار صخره بن عمیره تک‌سنگ دیگری به نام عيشه اذخيره به چشم می‌خورد.

به اعتقاد اهالی منطقه، تک‌سنگ بن عمیره ۳۶۰ متر ارتفاع دارد و بلندتر از تک‌سنگ ۳۴۵ متری مشهور استرالیا است. افسانه‌ای وجود دارد که می‌گوید دو صخره بن عمیره و عایشه اذخیره در ابتدا دو شخص بوده‌اند. بن عمیره با عایشه اذخیره ازدواج می‌کند و صاحب فرزندانی می‌شوند. بر اساس همین افسانه، آنها در ابتدا یک‌ تک‌سنگ واحد بوده‌اند و در پی طلاق از هم جدا شده‌اند. بن عمیره به همراه فرزندانش آنجا را ترک می‌کند و عایشه با خدمتکارش همانجا می‌مانند. اکنون تک‌سنگ بن عمیره هفت کیلومتر با عایشه اذخیره فاصله دارد. در کنار صخره بن عمیره دو صخره کوچک‌تر قرار دارند که بر اساس این افسانه محلی همان فرزندان هستند. در کنار تک‌سنگ عایشه نیز یک صخره قرار دارد که اهالی آن را همان خدمتکار می‌دانند.

قاسم الحتو که سفرهای زیادی کرده، از آنچه در این کشور دیده ابراز شگفتی می‌کند و می‌گوید :«اطلاعات جدیدی که درباره فرهنگ موریتانی به دست آوردم مرا شگفت‌زده کرد؛ اطلاعاتی درباره نوع تعامل زنان با مردان، فرهنگ ازدواج و مثلا اینکه خواستگار برای ازدواج با پدر دختر صحبت نمی‌کند و به سراغ او نمی‌رود»

در منطقه‌ای که این دو صخره قرار دارند نمایشگاهی دائمی از مجسمه‌هایی وجود دارد که اواخر ۱۹۹۹ تا ابتدای ۲۰۰۰ میلادی برای تاکید بر اهمیت صلح در جهان به‌دست هنرمندان کشورهای مختلفی همچون بورکینافاسو، ساحل عاج، ایتالیا، بلژیک، فرانسه، ایرلند، کانادا، ایالات متحده آمریکا، لهستان، ارمنستان و چین ساخته‌ شده‌اند.

این هنرمندان در طول ۳۵ روز اقامتشان در آن منطقه با الهام از مفاهیم و روایت‌های محلی آثاری را حکاکی کرده و تراشیده‌اند.

سادگی و تصاویر کلیشه‌ای

ابن حتوته پس از سفر به موریتانی درباره تفاوت این کشور با دیگر کشورها می‌نویسد: «آنچه موریتانی را متفاوت ساخته این است که همچنان می‌توان سادگی را در همه جای آن دید. زندگی در موریتانی پیچیدگی خاص کلان‌شهرها را ندارد. مردمان ساده‌ای دارد که هنوز به ربات‌های خدمتگزار نظام سرمایه‌داری تبدیل نشده‌اند. سفر به این کشور تجربه‌ای زیبا و متفاوت است، اما به دلیل کمبود اطلاعات نمی‌توان کیفیت سفر به آنجا را پیش‌بینی کرد. این سفر می‌تواند شما را با فرهنگ بکری آشنا کند که در رسانه‌ها اطلاعات چندانی درباره‌اش وجود ندارد. اگرچه من دو بار یک جا را تجربه نمی‌کنم، اما شاید سفر دیگری به موریتانی بروم تا در آنجا چیزهای جدیدی را تجربه کنم».

قاسم الحتو که سفرهای زیادی کرده، از آنچه در این کشور دیده ابراز شگفتی می‌کند و می‌گوید :«اطلاعات جدیدی که درباره فرهنگ موریتانی به دست آوردم مرا شگفت‌زده کرد؛ اطلاعاتی درباره نوع تعامل زنان با مردان، فرهنگ ازدواج و مثلا اینکه خواستگار برای ازدواج با پدر دختر صحبت نمی‌کند و به سراغ او نمی‌رود».

او می‌گوید :«یک تصویر کلیشه‌ای از مردم موریتانی وجود دارد که آنها را مهمان‌ستیز و نامهربان با غریبه‌ها نشان می‌دهد. در این تصویر کلیشه‌ای موریتانی خالی از هرگونه نشانه‌های تمدن است، اما در حقیقت چنین نیست؛ همه مردم مهربان و مهمان‌نواز بودند. هر چند اجازه عکاسی نمی‌دادند، اما در سایر مسائل بسیار مهربان بودند. اگرچه پیشرفت تمدنی و عمرانی چندان چشم‌گیری وجود ندارد، اما نشانه‌های تمدن در نواکشوت فراتر از تصور ما است. البته این عقب‌ماندگی در روستاها و شهرهای کوچک وجود دارد».

محمد الصباغ، همراه ابن حتوته در این سفر که خودش نیز گردشگر مشهوری به‌شمار می‌رود، یک سری ویدیو از موریتانی منتشر کرده است. این ویدیوها تصویر متفاوتی از موریتانی عرضه می‌کنند. او در فیلم‌هایش توجه را بازار ماهی‌فروش‌ها، بازار ساحلی، بازار شتر و بازار فروش حیوانات اهلی جلب کرده و بارها درباره قیمت شتر و همچنین برخی سنت‌های اجتماعی در موریتانی اظهار تعجب می‌کند. محمد الصباغ در ویدیوهایش درباره غذا نیز حرف می‌زند. از نظر او برنج و ماهی خوشمزه‌ترین غذاهای موریتانی هستند.

او همچنین به افرادی که کارشان خرید و فروش ارز اشاره می‌کند. آنها در خیابان‌های نواکشوت می‌ایستند و با دستان خود حرکاتی شبیه دوشیدن حیوانات را انجام می‌دهند. اهالی نیز آنها را با لقب «دوشندگان آسمان» می‌شناسند.