شکلات و گربه‌ و دلفین‌… تجارت مواد مخدر در کرانه باختری

تجارت مواد مخدر در فلسطین، به‌ویژه با تداوم پاندمی کووید-۱۹ و وضعیت روبه‌زوال اقتصادی، رشد چشمگیری در سال‌های اخیر داشته است.

آمارهای آژانس مبارزه با مواد مخدر پلیس فلسطین نشان می‌دهند استان قدس با توقیف ۱۷٫۳ درصد از کل توقیفی‌ها و بعد از آن استان‌های رام‌الله با ۱۶٫۴ درصد و جنین با ۱۱٫۲ درصد بیشترین میزان توقیف مواد مخدر را در این کشور دارند. استان سلفت نیز با ۲٫۲ درصد کمترین میزان این آمار را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که مشهورترین مناطق کشت مواد مخدر در فلسطین منطقه‌ی اغوار و ناحیه‌ی موسوم به «بخش C» هستند که اشغالگران اسرائیلی تقریبا کنترل انحصاری آن‌ها را بر عهده دارند.

به‌گفته‌ی آژانس مبارزه با مواد مخدر، کشت این مواد با تایید و نظارت کامل مقامات رژیم اشغالگر اسرائیل انجام می‌شود. آن‌‌ها در عین حال که این نوع کشاورزی را در داخل مرزهای کرانه‌ باختری تشویق می‌کنند، همواره در مناطق تحت اشغال خود به مقابله با آن می‌پردازند. با توجه به اینکه که بیشتر مزارع مواد مخدر فلسطین در کرانه‌ باختری قرار دارند، فلسطینی‌ها محصول مزارع را به اسرائیل عرضه می‌کنند.

با وجود قوانینی علیه کسانی که مواد مخدر را کشت، قاچاق و مصرف می‌کنند، کشت این مواد همواره در حال رشد است. این مواد مخدر به دو نوع تقسیم می‌شوند:‌ محرک‌ها (یا تقویت‌کننده‌ها) و سرکوب‌کننده‌ها (یا آرام‌بخش‌ها). حال سوال اینجاست که مواد مخدر چگونه کشت می‌شوند و رایج‌ترین موادی که در کرانه‌ باختری فروخته می‌شوند کدام هستند؟ کدام گروه‌ها مواد مخدر را قاچاق، مصرف و سوءمصرف می‌کنند؟ آیا درآمد حاصل از آن برای یک فلسطینی ارزش سال‌ها زندان بودن را دارد؟ آیا پرداخت مقدار زیادی پول برای مبادله‌ی آن به‌صرفه است؟ وقتی صحبت از این مسائل می‌شود، قانون کجا می‌ایستد؟

اسرائیل مشوق تولید و کشت مواد مخدر

بر اساس گفته‌ی آژانس مبارزه با مواد مخدر، اخیراً هزاران مورد قاچاق مواد مخدر در کرانه باختری گزارش شده است. سمیر (نام مستعار) از آژانس مبارزه با مواد مخدر به رصیف۲۲ می‌گوید: «مخدرهایی که اینجا فروخته می‌شوند از برگ انجیر، حشره‌کش‌ها و سم ‌موش ساخته می‌شوند. ماده‌ای به‌ نام «النایس غای» (جناب نازنین) معروف‌ترین مخدری است که در کرانه باختری فروخته و مصرف می‌شود. همچنین اینجا ماریجوانا (علف، گراس، گُل) و حشیش، به‌ویژه نوعی از آن که به «شکلات» مشهور است، کشت می‌شود».

او ماجرای کشاورزی را در روستای عزّون تعریف می‌کند که بین خوشه‌های بلال‌ در زمینش حشیش پرورش می‌داد و «آن‌ها را در دو دونوم (دو هزار مترمربع) مزرعه ذرت پنهان کرده بود. نور چراغ‌هایی که مداوم در مزرعه‌ی او روشن بودند توجه‌ها را جلب کرد و باعث دستگیری‌اش شد. بیشتر گلخانه‌های ماریجوانا نزدیک به شهرک‌های اسرائیلی هستند و به‌خاطر نیازشان به نور و آبیاریِ زیاد، لو می‌روند. این نکته را هم نباید نادیده گرفت که کشاورزان و متخصصان کشت مواد مخدر بوی شناخته‌شده‌ی روغن ماریجوانا (یا حشیش) را به‌راحتی تشخیص می‌دهند».

سمیر می‌افزاید: «این مواد با قیمت‌های گزافی به ساقی‌ها فروخته می‌شوند. برخی از ‌آن‌ها با استخراج موم داخل گیاه و سوزاندنِ آن با گوگرد به‌دست می‌آیند. «النایس» که پرفروش‌ترین مخدر در کرانه باختری است با ماریجوانا فرق دارد، اما به‌عنوان ماریجوانا دود می‌شود. این ماده در بسیاری از کشورها ممنوع است، چون بخشی از مغز را خشک می‌کند. کشورهایی هم که تجارت این ماده را ممنوع نکرده‌اند، فقط استفاده‌ی مقدار و تعداد محدودی از آن را مجاز می‌دانند.»

لازم به ذکر است که حشیشِ «النایس» در اسرائیل و مناطق حومه‌ی بیت‌المقدس (یعنی مناطقی که تحت نظارت و کنترل اسرائیلی‌ها است) تولید می‌شود. این ماده از لحاظ خطرناکی و فرآیند تولیدش به‌کلی با حشیش طبیعی فرق دارد، چرا که نتیجه‌ی ترکیب مواد شیمیایی بسیار خطرناک با اتانول ۹۵ درصد و استون است. آن‌قدر این مواد شیمیایی را به گیاه خشک‌شده می‌پاشند که اشباع شود و بعد می‌گذارند خشک شود. این فرآیند برای افزایش غلظتِ موادِ اثرگذار بارها تکرار می‌شود.

آیا درآمد حاصل از مواد مخدر برای یک فلسطینی ارزش سال‌ها زندان بودن را دارد؟ آیا پرداخت مقدار زیادی پول برای مبادله‌ی آن به‌صرفه است؟ وقتی صحبت از این مسائل می‌شود، قانون کجا می‌ایستد؟

نهال تریاک به جای گل رز

از آنجا که اشغالگران اسرائیلی برای تولید و فروش مواد مخدر در کرانه باختری پول زیادی به کشاورزها و ساقی‌ها می‌دهند، آژانس مبارزه با مواد مخدر فلسطین به‌دنبال مقابله با کشتِ هر نوعی از مواد مخدر در این منطقه است و به‌کل با این نوع کشاورزی مخالفت می‌کند. گذشته از آسیب‌های جسمی و روانی ناشی از سوء مصرف مواد مخدر، آژانس این ماجرا را حمله‌ای از سوی اشغالگران می‌داند که هدفش تحمیل هزینه‌های هنگفت بر مردم فلسطین است.

آژانس تاکید می‌کند نداشتنِ پروتکل‌هایی برای محدود کردنِ این جریان یکی از دلایل اصلی رواج سریع، توزیع آسان و دسترسی هر کسی از هر گروه سنی به مواد مخدر است.

أنس منصور، رئیس تحقیق و بررسی زندان جنید در نابلس، ماجرای جالبی را برای رصیف۲۲ تعریف می‌کند که در یکی از گلخانه‌های رام‌الله اتفاق افتاده است، «یکی از گلخانه‌های مشهورِ پرورش گل در رام‌الله تعداد زیادی نهال گل رز دمشقی از یک عمده‌فروش اسرائیلی خریده بود. او این نهال‌ها را در گلخانه‌اش عرضه کرد و همه‌ی آن‌ها را فروخت. پس از مدتی یکی از ماموران آژانس مبارزه با مواد مخدر متوجه بوی گیاه خشخاش (تریاک) در حیاط پشتی یکی از خانه‌های رام‌الله شد. پس از بازداشت صاحب‌خانه به جرم کشت تریاک کاشف به عمل آمد که عمده‌فروش اسرائیلی مرتکب اشتباهی در فروش نهال‌های رز شده است و اتفاقی به‌ جای نهال رز دمشقی نهال خشخاش تحویل داده است. البته که فروشنده‌ی اسرائیلی خیلی ضرر کرد، چون قیمت این نهال‌ها خیلی بیشتر بود».

او در ادامه می‌گوید که «نهال‌های خشخاش چندان تفاوتی با نهال رز دمشقی ندارد. قبل از اینکه خشخاش شکوفه بدهد، آن را می‌شکافند تا موم داخلش را استخراج کنند و از سوزندان آن با گوگرد مواد مخدر به‌ دست بیاورند. این گیاه معمولا شکوفه‌ای زردرنگ می‌دهد که تشخیص تمایز آن با رز دمشقی را برای افراد معمولی دشوار می‌کند».

فرار از واقعیت؟

خیلی از کسانی که چنین موادی را استفاده کرده‌اند می‌گویند استرس و مشکلات زندگی آ‌ن‌ها را به پرتگاه اعتیاد کشانده است. اولش خیلی ساده و آسان به نظر می‌آید، اما ماجرا به‌سرعت تبدیل به مارپیچی از پوچی و بیماری‌های جسمی و روانی می‌شود که فرد معتاد را از یک زندگی شرافتمندانه بازمی‌دارد.

اسامه‌ (نام مستعار) که ۳۸ساله است به رصیف22 می‌گوید: «فقط آن‌هایی به سوءمصرف مواد مخدر دچار می‌شوند که از شرایط خاصی رنج کشیده‌اند. من از مدت‌ها پیش و در پی مشکلاتی که بین زنم و مادرم پیش آمد به مواد روی آوردم. مواد مخدر به شما کمکی در فراموش‌کردن نمی‌کنند، هیچ‌چیز جز مرگ کمکی به فراموشی نمی‌کند. مواد مخدر فقط کمک می‌کنند شما از واقعیت فرار کنید. من قبلا «النایس» و «کِت» مصرف می‌کردم. هنگام درمان با مشکلات زیادی مواجه شدم. درمان هیچ‌چیز جز اراده‌ی قوی نمی‌خواهد، داروها فرد را ویران می‌کنند».

بعضی از این مواد با اسم حیواناتی مثل گربه و دلفین شناخته می‌شوند و ماده دیگری هم هست که پنکه نام دارد

لؤی ۱۹ساله هم به رصیف22 می‌گوید: «من اخیرا از میزان زیاد استرس رنج می‌بردم. پدرم من را از خانه بیرون کرد و وضعیت اقتصادی ما هم بد بود. وقتی سنم کمتر بود در شغل‌ها و حرفه‌های مختلفی کار می‌کردم. تحصیلاتم را تمام نکردم و درباره‌ی هیچ‌چیزی احساس مسئولیت نمی‌کنم. گاهی فکر می‌کنم مواد مخدر کمک می‌کند من رها شوم، و گاهی هم از مصرف آن‌ها پشیمان می‌شوم. دارم سعی می‌کنم به‌تدریج کمتر مصرف کنم. یک بار زندانی شدم و با وثیقه‌ی دوستم آزاد شدم. هنوز هم کاملا درمان نشده‌ام».

أنس منصور در گفت‌وگو با رصیف22 تأکید می‌کند که «هنوز تبادل مواد مخدر در کرانه باختری به‌عنوان یک تجارت سازمان‌یافته محسوب نمی‌شود، چون در این صورت می‌تواند منجر به ترور ماموران قانون و پیامدهای سنگینی شود. فقرا بیشترین استفاده و سوءمصرف مواد مخدر را دارند، به‌ویژه «النایس» که همینجا تولید می‌شود و برای هر کسی ارزان و در دسترس است. این جماعت برای کسب درآمد و فرار از واقعیت به‌ مبادله و مصرف مواد مخدر کشیده شده‌اند و بیشترشان بین ۱۸ تا ۲۲ سال سن دارند».

منصور در ادامه می‌گوید که «آن‌ها این مواد را با اسم‌های عجیبی در زبان محلی نامگذاری می‌کنند. بعضی از این مواد با اسم حیواناتی مثل گربه و دلفین شناخته می‌شوند و ماده دیگری هم هست که پنکه نام دارد».

تجارت بی‌ثمر

به‌هرحال ساقی‌ها نگاه متفاوتی به این موضوع دارند. آن‌ها مشتری را انسان در نظر نمی‌گیرند، بلکه آنها را یک عدد و ابزار صرف برای کسب درآمد می‌بینند.

از سوی دیگر، اخیرا مقامات اسرائیلی با هدف پیش‌بردن مقاصد سیاسی خودشان پول‌ هنگفتی به کشاورزها و ساقی‌ها برای کشت و توزیع مواد مخدر در مناطق مختلف کرانه باختری داده‌اند.

امیر (نام مستعار)، ۳۴ساله، به رصیف22 می‌گوید: «وقتی شروع به فروش مواد مخدر کردم دوستان و آشنایان مشتری من بودند و بعد این دایره گسترده‌تر شد. «النایس» خیلی خواهان دارد، چرا که اثرش برای یک ربع تا بیست دقیقه می‌ماند. من این مخدر را در بسته‌بندی به مشتریانم می‌دادم اما جرأت نمی‌کردم خودم مصرفش کنم. از وقتی این کار را شروع کردم هرگز مواد مصرف نکرده‌ام. فروش ما در پی محدودیت‌های ناشی از کرونا کم شده بود، اما بعد از بازگشت دانشجویان به دانشگاه‌ها تقاضا برای این مواد هم بیشتر شده است».

وقتی صحبت از سود می‌شود، او می‌گوید که «تجارت مواد پرسود نیست، اما قسمتی از هزینه‌ها را پوشش می‌دهد. شرایط بود که من را به فروش مواد مخدر سوق داد. میزان درآمد من از مواد مخدر ثابت نیست. من هر بسته را ۶۰ شِکِل (حدود ۱۹ دلار) می‌خرم و ۱۰۰ شِکِل (حدود ۳۱ دلار) می‌فروشم. این در وهله‌ی اول بستگی به تعداد سفارش دارد و بعد به نوع مشتری؛ چون ما ساقی‌ها اگر مشتری جدید باشد یا تا حالا مواد مصرف نکرده باشد، قیمت‌ها را دستکاری می‌کنیم».

او درباره پیگردهای قانونی نیز می‌گوید: «پلیس من را چندین بار دستگیر کرده است، و من بارها بازداشت شده‌ام که طولانی‌ترین آن پنج ماه بوده است. ولی هیچ‌وقت در دادگاه محاکمه نشده‌ام و همیشه با وثیقه بیرون آمده‌ام».

اگر پول داری، قانون را دور بزن

آژانس مبارزه با مواد مخدر پلیس فلسطین ۲۱۳۲ پرونده در سال ۲۰۱۸ داشته است. این آمار نشان‌ از رشد ۳۱ درصدی تعداد پرونده‌ها نسبت به سال قبل از آن دارد.

تحقیقات آژانس به دستگیری ۲۵۶۷ نفر به‌اتهام قاچاق، حمل و توزیع مواد مخدر منجر شده است. ۳۴ درصد از این دستگیرشده‌ها در توزیع و فروش مواد نقش داشته‌اند که ۲۹ نفرشان نیز زن بوده‌اند.

انس منصور در گفت‌وگو با رصیف۲۲ می‌گوید:  «مواد مخدری که دادستانی، دادگاه و پلیس توقیف می‌کنند، بر اساس حکم دادگاه، به‌دست کمیته‌ای که برای نابود کردن این مواد تشکیل شده، از بین می‌روند. قانون در برخی کشورها فروش و مصرف شخصی مواد مخدر را مجاز دانسته و در برخی کشورهای دیگر مثل لبنان، افغانستان و پاکستان، مزارع کشت مواد برای کسب درآمد توسعه داده شده‌اند. در حالی که برخی کشورهای بزرگ، مانند ایتالیا و روسیه، این تجارت را حفظ کرده‌اند؛ چرا که از پس کنترل این جماعت برنمی‌آیند.»

قانون فقط علیه کسانی است که پول ندارند. اگر بتوانید پول هنگفتی خرج کنید، کارتان راه می‌افتد. وگرنه آن‌ها می‌گذارند در زندان بپوسید

منصور می‌افزاید: «با اصلاح قوانین و بر اساس بند ۲۱ قانون جرائم مواد مخدر، اکنون یک ساقی مواد مخدر به ۱۵ سال حبس و پرداخت جریمه‌ای بالغ بر ده هزار دینار (حدود ۱۴ هزار دلار) محکوم می‌شود. جزای خریدار مواد مخدر بستگی به میزان موادی دارد که از او کشف می‌شود. البته مدارک و اظهارات شاهدان می‌تواند بر حکم دادگاه اثر بگذارد، اما کیفیت و کمیت حکم دادگاه بیشتر بستگی به مقدار موادی دارد که متهم در تصاحب خود داشته است».

شدت مجازات برای کسانی که بر اساس بندهای ۲۲، ۲۳، ۲۴ و ۲۵ قانون جرائم مواد مخدر مجرم شناخته شوند افزایش پیدا می‌کند. آژانس مبارزه با مواد مخدر و پلیس فلسطین اذعان می‌کنند که بیشتر پرونده‌هایی که به آن‌ها محول می‌شود خارج از کنترل مقامات فلسطینی است. این دلیل در درجه‌ی اول به نبودِ قوانین بازدارنده و در درجه‌ی بعدی به تضعیف قوانین فعلی منجر می‌شود، چرا که این امکان برای مجرمان وجود دارد که صرف‌نظر از اتهام و نوع جرمی که مرتکب شده‌اند، با پرداخت پول از زندان بیرون بیایند و قانون را دور بزنند.

عاصم (نام مستعار) ۵۴ ساله به رصیف۲۲ می‌گوید: «سال‌ها قبل، من در تجارت مواد مخدر بودم و سه بار برای قاچاق و مبادله مواد به زندان رفتم. مواد را از دوستم که خودش گلخانه پرورش گیاهان مخدر داشت می‌خریدم. او نهال‌ها را از یک ساقی اسرائیلی می‌خرید و به‌طور کلی رابطه‌ی خوبی با ساقی‌های اسرائیلی داشت. او حتی محصولاتش را به خود آن‌ها می‌فروخت و پول خوبی از این راه درمی‌آورد. قانون فقط علیه کسانی است که پول ندارند. اگر بتوانید پول هنگفتی خرج کنید، کارتان راه می‌افتد، وگرنه آن‌ها می‌گذارند در زندان بپوسید. جدا از این، بعضی از ماموران قانون که مواد مخدر را توقیف می‌کنند مدعی هستند این مواد را می‌سوزانند، اما در حقیقت آن‌ها مواد مخدر توقیفی را بین خودشان تقسیم می‌کنند یا به دوستان و آشنایانشان می‌فروشند. بنابراین، نه‌تنها قانون علیه طبقه خاصی از جامعه است، بلکه اصلا برای بعضی از ماموران امنیتی وجود خارجی ندارد».

از سویی دیگر، هیچ آماری از این که چه تعداد زن درگیر مصرف مواد مخدر هستند و هیچ مرکز ترک اعتیادی برای این زنان وجود ندارد؛ دلیل این امر هم در اقلیت بودنِ زنان و سکوتشان از ترس نگاه‌های جامعه‌ی محافظه‌کار به آن‌ها است.

مراکز ترک اعتیاد مردان هم بسیار محدود هستند؛ «مرکز ملی بازپروری معتادان مواد مخدر» در بیت لحم، «کلینیک درمان جایگزین برای تریاک (متادون)» در رام‌الله، «جمعیت الهدا (هدایت)» در منطقه شعفات بیت‌المقدس و روستاهای منطقه جبع رام‌الله، «جمعیت الصدیق الطیب (دوست خوب)» در شهر عيزريه‌ی بیت‌المقدس. برخی از این مراکز از پشتیبانی وزارت بهداشت فلسطین برخوردارند، اما برخی دیگر خصوصی هستند و پول ثبت‌نام می‌گیرند.

کشاورز و ساقی و مصرف‌کننده‌ی مواد مخدر در میان سیاست‌های مخرب اشغالگران و بی‌تفاوتیِ قوانین موجود در کرانه باختری سرگشته هستند. نه توان مقابله با وضعیت دشوار ناشی از اشغال منطقه و بحران‌های فزاینده‌ی اجتماعی را دارند، و نه توان فرار از چرخه‌ی اعتیاد و قاچاق مواد مخدر.